Trudności w nauce czytania. Jak pomóc dziecku z dysleksją?

Termin „dysleksja” oznacza trudności w opanowaniu umiejętności czytania. Nauka czytania i pisania jest czynnością długotrwałą, wymagającą pełnej mobilizacji sił dziecka, a także dużego zaangażowania w pracę. Aby zrozumieć problem ucznia obciążonego dysleksją, należy poznać jej przyczyny. Badania wykazały, że należą do nich zaburzenia: funkcji wzrokowej, słuchowej, kinestetyczno-ruchowej, choroby przewlekłe.
Opóźnienia i zaburzenia percepcji wzrokowej charakteryzują się trudnościami w całościowym ujęciu wyrazu, myleniu wyrazów o podobnej strukturze graficznej ( rok-rak ), opuszczaniu liter i sylab, zniekształcaniu wyrazów, pomijaniu linii lub ponownym jej odczytywaniu.
Opóźnienia i zaburzenia percepcji słuchowej ujawniają się zazwyczaj w pisaniu ze słuchu. Do najczęściej popełnianych błędów należą: błędy w różnicowaniu dźwięków pokrewnych, np. głosek dźwięcznych i bez dźwięcznych ( b-p, d-t, k-g ), pomijanie końcówek w wyrazie, błędy w pisaniu głosek zmiękczonych w dwojaki sposób ( ć-ci, ś-si, ź-zi ). Dzieci z tym deficytem najczęściej literują lub sylabizują czytane wyrazy.
Zaburzenia lateralizacji powodują że podczas czytania uczniowie przeskakują litery, opuszczają sylaby lub całe wyrazy, zmieniają kolejność liter, przestawiają cyfry. Litery pisane są niezgrabne, odstępy między nimi są nierównomiernie rozmieszczone. Choroby przewlekłe: choroby reumatyczne, laryngologiczne, astma, nerwice, choroby serca.
Schorzenia te niekorzystnie wpływają na procesy uwagi dowolnej, powodują niemożność skupienia się przez dłuższą chwilę oraz obniżenie ogólnej zdolności do wysiłku. Na początku nauki szkolnej można również zaobserwować kilka niepokojących symptomów mogących świadczyć o przyszłych problemach dziecka w nauce: 1.trudności w zapinaniu ubrania, sznurowaniu butów, 2.trudności z zastosowaniem zaimków ( w środku–na zewnątrz, przed–za ), 3.trudności z zapamiętaniem więcej niż jednego polecenia w tym samym czasie, 4.wadliwa wymowa, problemy z wypowiadaniem się, 5.kłopoty z przypominaniem sobie nazw przedmiotów, 6.mylenie kierunków prawy-lewy, 7.oburęczność, 8.trudności w nauce pisania, 9.trudności z zapamiętywaniem materiału występującego w formie serii, np. dni tygodnia, nazwy miesięcy litery alfabetu, 10.trudności w pamiętaniu aktualnej daty, daty swoich urodzin, imienin, 11.szybka męczliwość, zaburzenia koncentracji uwagi, 12.słabe postępy w nauce czytania.
Wczesna interwencja u dzieci dyslektycznych może zmniejszyć skutki zaburzeń. Konieczne jest zatem otoczenie tych uczniów szczególną opieką i troską oraz właściwymi działaniami terapeutycznymi, takimi jak: usprawnianie zaburzonych procesów psychomotorycznych odgrywających ważną rolę w opanowaniu umiejętności czytania i pisania, ćwiczenie sprawności czytania i pisania, oddziaływanie psychoterapeutyczne ogólne uspakajające a równocześnie aktywizujące ucznia do nauki. Celem tych działań jest: rozbudzenie zainteresowań i wyrobienie właściwej motywacji do nauki, zapobieganie powstawaniu wtórnych zaburzeń emocjonalnych, ułatwienie dziecku umiejętności czytania i pisania poprzez ćwiczenia koncentracji uwagi, rozwijanie spostrzegawczości, usprawnianie koordynacji wzrokowej, rozwijanie percepcji słuchowej, kształtowanie umiejętności porównywania, segregowania, samokontroli. Należy pamiętać o stworzeniu takiego klimatu psychicznego, który umożliwiłby odreagowanie emocji. Ważna jest współpraca z rodzicami. Nauczanie będzie przynosiło efekty, jeżeli wzmocnimy w dziecku wiarę we własne siły i stworzymy mu możliwość osiągnięcia sukcesu. Przykładowe ćwiczenia usprawniające percepcje wzrokową i wzrokowo-przestrzenną: wyodrębnianie różnic między obrazkami, dobieranie jednakowych obrazków, figur geometrycznych, składanie obrazka pociętego na części, wyszukiwanie takich samych liter i ich segregowanie. Ćwiczenia percepcji słuchowej: rozpoznawanie i naśladowanie głosów z otoczenia, podział wyrazów na sylaby, liczenie sylab w wyrazach, rozpoznawanie głoski w nagłosie i w wygłosie, dobieranie par obrazków wg pierwszej głoski, synteza sylab ze słuchu. Ćwiczenia sprawności manualnej i graficznej obniżające napięcie mięśni: malowanie farbami dużych kształtów, rysowanie dużych kół, linii prostych, falistych przy zachowaniu kierunku od lewej do prawej strony, wycinanie, lepienie z plasteliny, pogrubianie konturów, rysowanie szlaczków, kopiowanie, zamalowywanie, kreskowanie. Gry i zabawy sprzyjające dojrzałości operacyjnej: przeliczanie elementów, segregowanie, porównywanie, ocenianie „na oko”.
Podstawową zasadą przezwyciężaniu problemów w czytaniu jest stopniowanie trudności, czyli przechodzenie od ćwiczeń prostych do bardziej złożonych. Ważne jest usprawnianie funkcji najgłębiej zaburzonych i najsłabiej opanowanych umiejętności. We wszystkich tych przedsięwzięciach należy pamiętać o systematyczności. Tylko wczesne wykrycie i wyrównanie zaburzeń może skutecznie przeszkodzić w ukształtowaniu się u ucznia niewłaściwych postaw z powodu braku powodzenia w nauce.

Literatura;
W. Spionek, Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne, Warszawa 1975r., PWN
H. Wasyluk-Kuś, ( red. ) „Praca wyrównawcza z dziećmi mającymi trudności w czytaniu i pisaniu” cz. I, Warszawa 1978r., WSiP.
M. Bogdanowicz, „O dysleksji czyli specyficznych trudnościach w czytaniu i pisaniu” Lublin 1994r., Wydawnictwo Popularnonaukowe „LINEA”

Opracowała: mgr Ewa Kisielewska